تخریب بناهای تاریخی ایران

تخریب بناهای تاریخی موضوعی بسیار مهم است که اگر رسیدگی نشود باعث به خطر افتادن تاریخ کشورمان و ارزش هایمان میشود. آثار و بناهای تاریخی برای کشــور، حفظ و حفاظت از آنها باید در اولویت همه نهادها و آحاد مردم باشد.

حفظ آثار تاریخی

بناهای تاریخی، تاریخ فرهنگی و هویتی ملی است که باید سال ها حفظ شود تا آیندگان نیز از وجود آنان و سرگذشت هویتی و ملی آنان، تجربه ها بیاموزند. آثار تاریخی، به جز این ِ که تحت تأثیر ِ روند ِ طبیعی افول و زوال قرار دارند، در برخی موارد به طور کامل، قابل کنترل نیستند، تخریب بناهای تاریخی،همواره توسط عوامل متعدد دیگر نیز مورد تهدید و در معرض خطر هستند. از عوامل شناخته شدۀ طبیعی و اقلیمی گرفته تا برخی رفتارهای انسانی.

تخریب آثار تاریخی به عوامل درونی و بیرونی دسته بندی می شود

علل بیرونی در گروه های بیولوژیک و انسانی شامل:

عوامل آسیب رسان انسانی، علل اجتماعی ـ ی مثل: جنگ، مدیریت نامناسب مانند تصمیمات نادرست در برخورد با محوطه، بنا یا بافت تاریخی و مسایل حقوقی همچون قوانین مربوط به ارث

 و علل درونی که در گروه های طبیعی بخاطر شرایط جغرافیایی کشور است که شامل :

زله‌خیز بودن و خشکسالی‌ها، باران‌های موسمی و سیلاب‌های ناشی از آن که در صورت پیش‌بینی به موقع، تمهیداتی را باید اندیشید که میزان خسارت‌های ناشی از آن را کاهش داد.

یک عامل مهم در خرابی بنای تاریخی توسط انسان:

آتش سوزی ای که در بازار بزرگ تبریز و شمال غربی میدان حسن‌آباد اتفاق افتاد را می‌توان گفت که  نقش انســان در تخریب بناهای تاریخی بزرگترین خلل بوده است. درسته که این رخداد در مقایسه با حوادث طبیعی، قابل پیشگیری است.آتش‌سوزی در بناهای تاریخی از حساسیت زیادی برخوردار است؛ برخی از روش‌هایی را که در زمان اطفای حریق به صورت استاندارد برای سایر بناها به کار گرفته می‌شود، در مورد بناهای تاریخی انمی توان عمال کرد. باید تجهیزات ایستگاه‌های آتش‌نشانی‌ در منطقه‌ای که بناهای تاریخی قرار دارند، تخصصی‌تر از تجهیزات ســایر ایســتگاه‌ها و متناسب با شرایط سازه تاریخی باشد.

قوانین مجازات ابنای تاریخی

در تمام دنیا قوانین بین‌المللی سختی درمورد تخریب یا آسیب‌رساندن به بناهای تاریخی وجود دارد. اما یکی از سخت‌ترین قوانین درخصوص تخریب اموال تاریخی و فرهنگی در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی ایران درج شده است که در بند های ذیل عنوان میشود:

1- براساس ماده 558 قانون مجازات اسلامی

هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی‌تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزئینات، ملحقات، تأسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی‌تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورد علاوه‌بر جبران خسارات وارده به حبس از 1 تا 10 سال محکوم می‌شود.

2- براساس ماده 559 قانون مجازات اسلامی

هرکس اشیا و لوازم و همچنین مصالح و قطعات آثارفرهنگی‌تاریخی را از موزه‌ها و نمایشگاه‌ها، اماکن تاریخی و مذهبی و سایر اماکنی که تحت حفاظت یا نظارت دولت است، سرقت کند یا با علم به مسروقه‌بودن، اشیای مذکور را بخرد یا پنهان دارد درصورتی‌که مشمول مجازات حد سرقت نشود علاوه‌بر استرداد آن به حبس از یک تا پنج سال محکوم می‌شود.

3- براساس ماده 560 قانون مجازات اسلامی

هرکس بدون اجازه از سازمان میراث فرهنگی کشور یا با تخلف از ضوابط مصوب و اعلام‌شده از سوی این سازمان در حریم آثار فرهنگی‌تاریخی مذکور در این ماده مبادرت به عملیاتی کند که سبب تزل بنیان آن‌ها شود، یا در نتیجه آن عملیات به این آثار و بناها خرابی یا لطمه وارد آید، علاوه‌بر رفع آثار تخلف و پرداخت خسارات وارده به حبس از یک تا سه سال محکوم می‌شود.

سه راه حل را برای جلوگیری خطر تخریب بناهای تاریخی:

• ایجاد دادگاه میراث فرهنگی
• واگذاری بناهای تحت تملک دولت به بخش خصوصی دارای صلاحیت
• ایجاد فرهنگ احیا در میان مالکان خصوصی بناهای ارزشمند تاریخی

با توجه به تخریب‌هایی که در اطراف محوطه‌ها و بناهای تاریخی کشور رخ می‌دهد، لازم است که سازمان میراث فرهنگی از وضعیت کامل آثار به سرعت و درستی مطلع شوند و پیش از آنکه مورد تهدید جدی قرار بگیرند، اقدامات پیشگیرانه برای حفاظت از آثار و محوطه‌های تاریخی انجام شود.