سفر در ماه مبارک رمضان و احکام آن

سفر در ماه مبارک رمضان مشکلی ندارد ولی اگرمسافرت برای فرار از روزه باشد کراهت دارد. با وجود اهمیت روزه، مسافر از انجام این فریضه‌ی الهی معاف است و باید قضای آن را بعد از بازگشت از سفر به جا آورد. کسی که سفر در ماه مبارک رمضان می رود در مواردی که نمازش شکسته می‌شود، نباید روزه بگیرد و همچنین هرگونه سفر پیش از پایان شب بیست و سوم ماه رمضان، مکروه است. رمضان علاوه بر جشن معنوی که همراه دارد؛ شامل قوانینی است که باید در جامعه و اماکن عمومی رعایت کرد. مثلاً خوردن یا آشامیدن در محیط‌های عمومی ممنوع است و تمام شهروندان باید رعایت کنند البته در شرایط فعلی ویروس کرونا این قانون چشم پوشی شده است.

رهنمود های مراجع تقلید درباره سفر

آیت الله میرزا جواد تبریزی

اگر روزه دار بعداز ظهر مسافرت نماید، باید روزه ی خود را تمام کند، و اگر پیش از ظهر مسافرت کند، وقتی به حد ترخص برسد، در صورتی که از شب نیت سفر داشته باشد، روزه اش باطل می شود و الا(که از شب نیت روزه نداشته باشد) بنابر احتیاط واجب روزه را تمام کند و بعدا قضا لازم نیست، و اگر پیش از رسیدن به حد ترخص روزه را باطل کند کفاره بر او واجب است.

آیت الله سیستانی و آیت الله وحید خراسانی:

مسافرت درماه رمضان اشکال ندارد، ولی مکروه است، هر چند برای فرار از روزه نباشد، مگر اینکه برای حج یا عمره یا به جهت ضرورتی باشد.

آیت الله شبیری زنجانی:

مسافرت در ماه رمضان اشکال ندارد. اگر مسافرت برای فرار از روزه باشد، مکروه است، همچنین هرگونه سفر پیش از پایان شب بیست و سوم ماه رمضان، مکروه است. مگر این که سفر برای حج یا عمره یا استقبال برادر مؤمن یا از بیم تلف مال و یا تلف جان برادر مؤمن یا به جهت ضرورت دیگر باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی :

اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نماید باید روزه خود را تمام كند، و اگر پیش از ظهر مسافرت كند، وقتى به حد ترخص برسد، ( یعنى بجایى برسد كه دیوار شهر را نبیند وصداى اذان آن را نـشنود) باید نیت روزه نداشته باشد واگر از شب قصد سفر نكرده باشد، احتیاط مستحب اتمام روزه و قـضـاى آن اسـت.

احکام روزه‌ی مسافر و شرایط درستی روزه در سفر

• مسافر باید سفر در ماه مبارک رمضان را بعد از ظهر شروع کند، یعنی بعد از ظهر از مبداء خود خارج شود.
• اگر مسافر قبل از ظهر مسافرت خود را شروع کند، روزه‌اش باطل است، ولی قبل از رسیدن به حد ترخص نمی‌تواند افطار کند و اگر قبل از رسیدن به حد ترخص افطار کرد، کفاره‌ی افطار عمدی روزه‌ی ماه رمضان بر او واجب می‌شود.
• مسافری که باید نمازش را شکسته بخواند، چنانچه قبل از ظهر از شهر خارج شده باشد، بعد از حد ترخص باید روزه اش را نیز افطار نماید و بعد از ماه مبارک و اتمام سفر آن را قضا کند .
• اگر مسافری قبل از ظهر به وطن یا محلی که می‌خواهد ده روز در آنجا بماند رسید، باید آن روز را روزه بگیرد.
• اگر کسی در شهری پس از رؤیت هلال شوال (شب عید فطر) به شهر دیگری سفر نماید که در آنجا هلال ماه رؤیت نشده و شب آخر ماه رمضان محسوب می‌شود، وی نیز باید مطابق مردم آن دیار، این روزه را روز آخر ماه رمضان محسوب نموده و روزه بگیرد.

شرایط استثنا که باید روزه به جا آورده شود

• مسافر، خانه‌به‌دوش نباشد، به این معنا که محل زندگی‌اش ثابت باشد و مثل کوچ‌نشینان این‌طور نباشد هرجا که محیط پیدا کرد، مدتی در آنجا مانده بعد به‌جای دیگری کوچ کند. این عده حکم مسافر را نداشته و باید در این سفرها و آن محل‌ها نمازشان را کامل خوانده و روزه خود را بگیرند.
• شغلش، مسافرت و یا در سفر نباشد یعنی مشاغلی مانند خلبانی و یا رانندگی اتوبوس‌های جاده‌ای. شغلی که در سفر است و همچنین مشاغلی که برای انجام آن باید به سفر رفت مانند معلمی که برای تدریس از شهری به شهر دیگری می‌رود ونمازشان تمام است و روزه‌شان را باید بگیرند.
• اگر مسافر پیش از ظهر به مقصد رسیده، ولی در اثنای سفرش در آن روز مبطلی انجام داده باشد، روزه‌اش باطل است، ولی فقط قضای آن را باید بگیرد و کفاره ندارد.
• تنها حالتی که مسافر شرعی می‌تواند در سفرش روزه بگیرد این است که روزه‌ی در سفر را نذر کرده باشد.
• اگر مسافر بعد از ظهر به مقصد خود برسد، چنانچه ظهر در جایی که نمازش کامل است، نبوده باشد، روزه‌اش باطل است.
• كسى كه نمى‌داند روزه‌ی مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مسئله را بفهمد، روزه‌اش باطل مى‌شود و اگر تا مغرب نفهمد روزه‌اش صحیح است
• اگر فراموش كند كه مسافر است، یا فراموش كند كه روزه‌ی مسافر باطل است و در سفر روزه بگیرد، روزه‌ی او باطل است.

کفاره‌ی عدم روزه گرفتن

• غذا دادن به شصت فقیر یا دو ماه (شصت روز) روزه گرفتن که باید یک ماه تمام آن و حداقل یک روز از ماه دوم آن پی‌در‌پی باشد.
• در کفاره افطار روزه ماه رمضان، باید یک بنده آزاد کند.
• اگر کسی روزه ماه رمضان را به خوردن یا آشامیدن یا جماع یا استمناء یا باقی ماندن بر جنابت باطل کند، در صورتی که از روی عمد و اختیار باشد و از روی ناچاری و جبر نباشد، اضافه بر قضا، کفاره هم بر او واجب می‌شود.

معیار شغلی بودن سفر چیست؟

الف) قصد انجام سفر شغلی.

ب) شروع سفر شغلی.

ج) قصد استمرار انجام سفر شغلی

د) سفرش اشکال شرعی نداشته باشد.

حد ترخصی که فرد روزه دار به سفر می تواند برود

بر اساس احادیث و فتوای مراجع، حدّ ترخّصی که مسافر باید به آن توجه داشته باشد، جایی است که اذان شهر شنیده نشده و یا دیوارهای آن دیده نشود. و این میزان را دست‌کم 8 فرسخ شرعی(بین 40 تا 45 کیلومتر) اعلام کرده‌اند و اگر فرد پیش از آن افطار كند بنابر احتیاط، كفاره‌ «افطار عمدی روزه‌‌ ماه رمضان» بر او واجب است.

اگر شخصی قصد سفر داشته باشد، دو حالت دارد:

1 - بعداز اذان ظهر سفر خود را شروع کند:

به نظر تمام مراجع تقلید عظام  اگر کسی بعداز اذان ظهر برای رفتن به مسافرت حرکت کند، باید روزه آن روز را کامل بگیرد، و نباید روزه اش را باطل کند.

2 - قبل از اذان ظهر سفر خود را شروع کند:

و اما شخصی که قبل از اذان ظهر مسافرت خود را شروع کند، به فتوای اکثر مراجع تقلید عظام می تواند روزه را وقتی به حد ترخص  (یعنی به جایی برسد که صدای اذان شهر یا دیوار ساختمانهای آخر شهر را نبیند) رسید بخورد، و اگر قبل از رسیدن به حد ترخص روزه را بخورد روزه اش باطل است و کفاره هم باید بدهد.